منظومه نظام های پرداخت ایران در یک کتاب گردآوری شد

منظومه نظام های پرداخت ایران در یک کتاب گردآوری شد

کتاب « نظام های پرداخت و بانکداری الکترونیک در ایران» در چهارمین همایش نظام های پرداخت و بانکداری الکترونیک رونمایی شد.
 به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، ولی اله سیف در مقدمه این کتاب  با تاکید بر توسعه بانکداری الکترونیک به عنوان  یک ضرورت انکارناپذیر سرمایه شکل گرفته در نظام های پرداخت، بانکداری الکترونیک ایران را همچون گوهری گرانبها در کنار خزانه جواهرات ملی خوانده است.
رییس کل بانک مرکزی در این مقدمه، سطح ارائه خدمات و کاربری پرداخت و بانکداری الکترونیکی در ایران براساس شاخص‌های جهانی را در سطح کشور‌های پیشرو برشمرده و تحقق یکی از آرمان‌های چشم انداز بیست ساله نظام جمهوری اسلامی در خصوص کسب جایگاه اول منطقه‌ای، را دور از انتظار ندانسته است. سیف کسب این موفقیت را مرهون تلاش‌ و اقدامات گسترده‌ای در سطح نظام بانکی و شرکت‌های فناوری طی سال های اخیر دانسته است .
رییس شورای پول و اعتبار، انتشار این کتاب را مقدمه ای بر برداشتن گام های بزرگ در حوزه نظام های پرداخت و بانکداری الکترونیک در ایران خواند.


 مقدمه
در مقدمه کتاب و به نقل از ولی اله سیف رئیس کل بانک مرکزی چنین آمده است:
با توسعه روزافزون فناوری اطلاعات و گسترش آن به بازارهای مالی جهان، شاهد تحول عمیقی در شکل پول و روش های بانکداری هستیم و بانکداری سنتی به تدریج جای خود را به بانکداری نوین و مدرن می دهد.
امروز توسعه بانکداری الکترونیک، نه یک نیاز بلکه یک ضرورت انکارناپذیر است و بانکی در انجام مأموریت های خود در قالب یک بانک پیشرفته موفق است که بهترین خدمات الکترونیکی را به مشتریان ارائه کند. دیگر لازم نیست مشتری سراغ بانک برود بلکه این بانک است که هرکجا و هر زمان که او اراده کند در خدمتگزاری حاضر و به معنی واقعی کلمه، مشتری محور است.
خوشبختانه، نظام بانکی کشور ما نیز از این روند بین‌المللی دور نبوده و با کاربری گسترده فناوری در انجام عملیات بانکی و علی‌الخصوص ارائه خدمات به مشتریان، از امکانات فناوری اطلاعات و ارتباطات بهره جسته است. بی اغراق، می‌توان ادعا کرد که نظام بانکی ما همواره پرچمدار معرفی و کاربری فناوری در ارائه خدمات و عملیات درونی خود بوده و موتور محرک صنعت فناوری اطلاعات در کشور محسوب می‌شود.
امروز سرمایه شکل گرفته در نظام های پرداخت و بانکداری الکترونیک ایران همچون گوهری گرانبها در کنار خزانه جواهرات ملی می درخشد. جای خوشوقتی است که بدانیم سطح ارائه خدمات و کاربری پرداخت و بانکداری الکترونیکی در کشورمان براساس شاخص‌های جهانی، در سطح کشور‌های پیشروست و از این لحاظ، تحقق یکی از آرمان‌های چشم انداز بیست ساله نظام جمهوری اسلامی در خصوص کسب جایگاه اول منطقه‌ای، دور از انتظار نیست. کسب این موفقیت مرهون تلاش‌ و اقدامات گسترده‌ای است که در سطح نظام بانکی و شرکت‌های فناوری طی سال های اخیر صورت پذیرفته ‌است؛ در این میان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، جایگاه هدفگذار، بسترساز و هدایت‌گر مجموعه بانک‌ها، برای نیل به این اهداف متعالی را به عهده داشته است.
با تصویب طرح جامع اتوماسیون بانکی در مجمع عمومی، بانک مرکزی در سال 1372 وارد عرصه بانکداری الکترونیک شد و پس از ایجاد سوئیچ ملی پرداخت (شتاب)‌، سایر سامانه های پرداخت خرد و کلان مانند: ساتنا، پایا، تابا، شاپرک، چکاوک نیز یکی پس از دیگری متولد شدند. از نظر ابزارها و کانال های پرداخت نیز رشدی قابل ملاحظه را شاهد بودیم. دیری نخواهد پایید که هر ایرانی به طور متوسط، روزانه یک تراکنش الکترونیک بانکی را تجربه کند. در کنار رشد استفاده از پایانه های فروش، خودپرداز و سایر ابزارهای پرداخت، آمارها از استقبال روزافزون هم وطنان از خدمات بانکداری مجازی و اینترنتی حکایت دارد.
بانک مرکزی برای تامین امنیت و افزایش رضایت مشتریان بانکداری الکترونیک نیز گام های اساسی برداشته است: سامانه های نماد و نهاب بستری امن برای شناسایی هویت مشتری و استفاده از امضای دیجیتال فراهم کرده و مرکز کنترل امنیت شبکه و پاسخگویی به فوریت های بانکی (کاشف) برای مدیریت یکپارچه امنیت اطلاعات در نظام بانکی  و ایجاد سپری امن در برابر تهدیدات خارجی و داخلی، تاسیس شده است.
با تلاش بی وقفه سرمایه انسانی متخصص و متعهد داخلی، بازنویسی و بومی سازی بسیاری از سامانه ها مطابق با استانداردهای جهانی آغاز و اکنون به فضل الهی، سامانه ایرانی آریا جایگزین ساتنا شده است. همچنین سامانه پیام رسانی الکترونیک مالی (سپام) با همان استاندارد و وظایف سوییفت به انتقال پیام های مالی می پردازد. پرتال ارزی برای نظارت بر تخصیص ارز واردات کالا و سامانه سنا برای نظارت بر فعالیت صرافی ها  از نمونه های بارز دیگری است که به همت جوانان این مرز و بوم راه اندازی شده است.
بانک مرکزی تاکنون در حوزه فناوری های نوین بیش از یکصد سامانه در حوزه های گوناگون پرداخت، نظارت و امنیت و پیام رسانی راه اندازی کرده است که شرح آنها در این مجال نمی گنجد. شاید این کتاب قدم کوچکی باشد تا گام های بزرگ برداشته شده در حوزه نظام های پرداخت و بانکداری الکترونیک در ایران به تصویر کشیده شود و نخستین مجموعه منسجم و کاربردی در نوع خود است که در آن مفاهیم، شیوه کار و عملکرد سامانه های بانکداری الکترونیک، تشریح شده است.
دست یکایک همکاران خوبمان را در حوزه بانکداری الکترونیک بانک مرکزی و شبکه بانکی کشور می فشارم و از تلاش و کوشش آنها سپاسگزارم و امیدوارم در دستیابی به اهداف چشم انداز بانک مرکزی در فناوری های نوین براساس نقشه راه 1400، موفق و پیروز باشید. انشاءالله

هدف غایی تحریر کتاب
ورود جدی بانک مرکزی به حوزه نظام های پرداخت و بانکداری الکترونیک از سال 1380، همواره با این پرسش همراه بوده که بانک مرکزی به حوزه تصدی و اجرایی بانکها وارد شده است.
انگیزه نگارندگان کتاب نظام های پرداخت و بانکداری الکترونیک در ایران، پاسخ به این پرسش است که برای دستیابی به این هدف، شرایط پیش از پیاده سازی چگونه بوده است، اقدامات حین اجرا و نحوه کار سامانه ها و ساختارها و در نهایت وظایف و مسئولیت ها، دستاوردها و آمار عملکرد سامانه ها به چه سرانجامی رسیده است و ادعا می کنند که توسعه بانکداری الکترونیک علاوه بر گسترش خدمات گوناگون به آحاد جامعه در تمام جغرافیای ایران عزیز و در تمام اوقات شبانه روز، با ایجاد شفافیت و امکان نظارت داده محور در پیشگیری از فساد  نیز نقش عمده ای ایفا کرده و خواهد کرد و بستر لازم برای تحلیل درست شرایط و تصمیم بهینه سیاستگذار پولی را فراهم می سازد.
مخاطبان این کتاب، بانکداران و کارشناسان حوزه بانکداری الکترونیک همچنین محققان و پژوهشگران این عرصه می باشند و با توجه به نحوه نگارش آن برای عموم علاقه مندان قابل استفاده است.

مشخصات کتاب
این کتاب در 266 صفحه، قطع وزیری  و در هفت فصل و یک ضمیمه آمار عملکرد تنظیم و به مرحوم دکتر نوربخش رئیس کل فقید بانک مرکزی تقدیم شده است.

چکیده ای از مباحث مطرح شده
کتاب «نظام های پرداخت و بانکداری الکترونیک در ایران»، تلاش می کند تا ضمن مرور مفاهیم، نحوه کار سامانه های بانکداری الکترونیک در ایران را به صورت کاربردی با زبانی ساده، همراه با آمار عملکرد بیان کند. در گام نخست ضمن تبیین مفاهیم و واژگان، تاریخچه مختصری از بانکداری الکترونیک در ایران و جهان همراه با آثار اقتصادی و ریسک های مرتبط با آن و همچنین اقدامات کلان بانک مرکزی در این حوزه بررسی شود. در فصل دوم بسترهای قانونی بانکداری الکترونیک در ایران تبیین می شود. ابزار و کانال های پرداخت، تجهیزاتی هستند که مشتری را قادر می سازد یک تراکنش الکترونیکی را به منظور پرداخت، دریافت صورتحساب، انتقال وجه، خرید و سایر خدمات الکترونیک بانکی، در شعبه یا بیرون شعبه در هر ساعت از شبانه روز انجام دهد. بررسی این ابزارها و کانال ها موضوع فصل سوم است. سامانه های پرداخت خرد و کلان نقشی حیاتی در بانکداری الکترونیک ایفا می کنند. هرگونه پرداخت الکترونیک از بستر این سامانه ها امکان پذیر است. در فصل چهارم کتاب نحوه کارسامانه های ساتنا برای تسویه کلان، تابا و خزانه داری اوراق بهادار برای تبادل الکترونیکی اوراق بهادار، پایا برای پایاپای الکترونیک، شتاب برای تبادل اطلاعات بین بانکی، شاپرک برای پرداخت کارتی، چکاوک برای انتقال تصویر چک و بانکداری متمرکز نسیم بانک مرکزی همراه با آمار عملکرد سالانه تشریح شده است. هدف از نظارت و امنیت بانکداری الکترونیک حفاظت از منافع، حریم خصوصی مشتری و  در نهایت افزایش رضایت و اعتماد آنها است. در فصل پنجم زیرساخت کلید عمومی برای امضای دیجیتال و سامانه هویت سنجی مشتریان، مرکز کنترل و نظارت کارت اعتباری، پرتال ارزی و سامانه سنا برای نظارت ارز، سامانه مبارزه با پولشویی، مرکز کنترل امنیت شبکه و پاسخگویی فوریت‌های بانکی، سیستم مدیریت امنیت اطلاعات و سایر سامانه های نظارتی مورد بررسی قرار می گیرد. شبکه ارتباطی و زیرساخت آن شريان بانكداری الکترونیک محسوب می شوند. در فصل ششم ضمن مروری بر استانداردها و نحوه تبادل پیام، سامانه های مهم پیام رسانی نظیر سامانه پیام رسانی الکترونیک مالی و شبکه الکترونیک بانکی (کاراشاب)، مرکز امداد مشتریان و... تشریح شده است.
اهداف، راهبردها و نقشه راه بانک مرکزی برای 10 سال آینده در حوزه فناوری های نوین و مروری بر مفاهیمی همچون چارچوب اطلاعاتی، مرکز بانکی نوین ایران، بانکداری ابری، جامعه بدون پول نقد و بررسی موردی پول مجازی موضوع فصل پایانی است. در ضمیمه پیوست کتاب نیز آمار عملکرد سامانه های پرداخت  به صورت فصلی ارائه شده است.


 



تعداد بازديدها:   5,387