حساب ترازنامه ملی

ترازنامه یک صورت مالی است که برای یک مقطع زمانی مشخص تهیه می­ شود و ارزش دارایی­ ها و بدهی­ های یک واحد نهادی یا گروهی از واحدهاي نهادی را نشان می­ دهد. ترازنامه را مي توان برای واحدهای نهادی، بخش ­های نهادی و کل اقتصاد تدوین کرد. منابع مالی و غیر­مالی در اختیار یک واحد یا بخش نهادی که در ترازنامه نشان داده می شود، نماگری از وضعیت اقتصادی ارائه مي­ دهد. این منابع در قلم ترازکننده­ حساب ترازنامه یعنی ارزش ویژه خلاصه می­ شود. ارزش ویژه به‌  صورت ارزش همه‌ی دارایی‌های متعلق به یک واحد نهادی یا بخش نهادی منهای ارزش همه بدهی‌هاي تسویه ­نشده آن نهاد تعریف می ­شود. برای کل اقتصاد، ارزش ویژه حاصل جمع دارایی‌های غیرمالی و خالص مطالبات در مقابل دنیای خارج است. این حاصل‌جمع به‌طور معمول ثروت ملی نامیده می ­شود.
حساب ترازنامه ملی (ارقام انباره) آخرین مرحله از نظام حساب های ملی 2008 و توالی حساب های کلان پس از آمار حساب جریان‌های اقتصادی (روانه) است که تاکنون تعداد اندکی از کشورهای توسعه یافته موفق به اجرا و تکمیل آن شده‌اند. نظام حساب‌هاي ملي با اضافه شدن توالي حساب‌ها، نقش محوري و هماهنگ‌كننده در ميان سایر نظام‏ هاي آماري كلان اقتصادی نظير آمار تراز پرداخت‌های خارجی، آمار مالي دولت، آمارهاي پولي و مالي، حساب‌ جريان وجوه و شاخص‌های قیمتی پيدا مي‌کند. گفتنی است، نظام حسابهاي ملي، مجموعه‌اي بسيار متنوع از حسابهاي کلان را شامل مي‌شود. مجموعه حساب­های انباشت (حساب­های سرمایه، مالی و سایر تغییرات در دارایی­ ها) و ترازنامه­ ها در توالی افقی حساب‌ها، مجموعه ­ای سازگار از حساب­ها را تشکیل می­ دهند که از آن تحت عنوان "حساب­های مالی" نیز یاد می شود. جریان‌های مالی ثبت شده در حساب­های انباشت، منعکس­ کننده شکل­ گیری موجودی دارایی­ های کل و بدهي‌های مالی عوامل اقتصادی است. این موجودي‌­ها حساب­‌های ترازنامه را تشکیل می ­دهند که موجودی دارایی ­ها (مالی و غیرمالی) و بدهی ­ها (مالی) را در ابتدا و انتهاي هر دوره مالي ثبت می­ کنند. با وجود ارتباط نزدیک حساب­های انباشت و ترازنامه ها و ضرورت وجود هر دو نوع حساب برای ارائه تحلیل­ های اقتصادی، در بسیاری از کشورها به دلایل متعددی از جمله فقدان آمار و اطلاعات مورد نیاز و محدودیت‌های موجود در نظام آماری، حساب­های ترازنامه ملی مورد توجه جدی قرار نگرفته است. با این وجود، به­ دنبال بروز بحران مالی طي دوره (2010- 2007)، توسعه حساب­های مالی به ­عنوان بخش مهمی از چارچوب حساب­های ملی که اطلاعاتی در خصوص جریان­ ها و انباشت‌هاي مالی ارائه می­ دهند، مورد توجه جدی قرار گرفته است. گزارش "بحران مالی و شکاف­ های اطلاعاتی" نیز که توسط صندوق بین‌المللی پول (IMF) و هیأت ثبات مالی (FSB) ارائه می‌شود؛ بیست توصیه را در خصوص مقابله با شکاف­ های اطلاعاتی در بر می­ گیرد. توصیه شماره پانزده این گزارش بر تقویت حساب­های بخش‌های نهادی و توسعه رویکرد ترازنامه ­ای و جریان وجوه منابع مالی تاْکید دارد.لازم به یادآوری است که دفتر آمار سازمان ملل متحد، اجراي کامل نظام حسابهاي ملي 2008 را به شش مرحله زیر تقسيم کرده است:

(1)‏‏- توليد ناخالص داخلي بر اساس دو روش توليد و هزينه ملی به قيمت‌هاي جاري و ثابت به تفكيك فعالیت‌ها
(2)‏‏- مرحله قبل بعلاوه اطلاعات مورد نياز براي محاسبه درآمد ناخالص ملي و نيز ساير مبادلات با دنياي خارج
(3)‏‏- مرحله قبل بعلاوه تهيه حساب توليد براي بخش‌هاي نهادي تا حساب مالي براي بخش نهادي دولت عمومي
(4)‏‏- مرحله قبل بعلاوه تهيه حسابهاي توزيع اوليه و ثانويه درآمد و حساب مصرف درآمد براي اقتصاد ملي و  نهادي
(5)‏‏- مرحله قبل بعلاوه تهيه حساب سرمايه و حساب مالي براي اقتصاد ملي و بخش‌هاي نهادي
(6)‏‏- مرحله قبل بعلاوه تهيه ساير حسابهای اقتصادی و حساب‌های ترازنامه براي اقتصاد ملي و بخش‌هاي نهادي

با توجه به اهمیت حساب­های ترازنامه ملی و محاسبه ثروت ملی (ارزش ویژه) برای بخش‌­های مختلف نهادی، در گام نخست و برای اولین بار تهیه و تدوین حساب ترازنامه ملی برای سال­‌های پایه (1395-1396) در دستور کار اداره حساب‌های اقتصادی بانک مرکزی قرار گرفت که نتایج آن در دسترس و قابل مشاهده است. همچنین به­  منظور تکمیل مجموعه آماری موجود و در گام بعدی، تهیه و تدوین حساب ترازنامه ملی طی دوره زمانی (1390-1400) در دستور کار قرار گرفته است که نتایج آن در آینده نزدیک در اختیار پژوهشگران و سیاست­گذاران حوزه اقتصادی و مالی قرار خواهد گرفت. لذا هم اکنون می‌توان اذعان نمود که با تهیه، تدوین و انتشار حساب ترازنامه ملی توسط اداره حساب های اقتصادی بانک مرکزی، حساب هاي ملي ايران نيز همچون تعداد اندکی از کشورهای توسعه یافته به بخش ششم و مرحله پایانی نظام یکپارچه توالی حساب های کلان اقتصادی ارتقاء یافته است.
 


تعداد بازديدها:   8,125