۱۳ اسفند ۱۳۹۶
امضای قرارداد خطوط اعتباري تأمين مالي خارجي کوتاهمدت، ميانمدت و بلندمدت در مجموع 55.3 ميليارد دلار با بانکهاي کشورهاي اروپايي و ساير کشورهاي بزرگ آسيايي از دستاوردهای برجام در حوزه بانکی است.
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، ولی اله سیف که در پنجاه و هفتمین مجمع عمومی سالانه بانک مرکزی در حضور رییس جمهوری سخن می گفت، با بیان اینکه بررسي تحولات اقتصاد کشور مويد تحقق دستاوردهاي مثبت و قابل توجهي در سال 1395 است که تمامي آنها در راستاي پيگيري اهداف و عمل به سياستهاي کلي اقتصاد مقاومتي حاصل شده است افزود: سال گذشته را ميتوان به عنوان سالي برجسته و متمايز در دهه 1390 قلمداد کرد؛ تکرقمي شدن نرخ تورم پس از 26 سال، رشد اقتصادي دو رقمي و همچنين تراز تجاري مثبت قابل توجه از جمله مهمترين دستاوردهاي کلان اقتصادي کشور در سال 1395 بود که در چارچوب اتخاذ سياستهاي منضبطانه پولي و مالي حاصل شد.
سیف با اشاره به گشایش های پسابرجام گفت: با بهرهبرداري از فضاي مثبت و ظرفيتهاي بوجود آمده در دوران پسابرجام، اقدامات مثبتي در زمينه گسترش تعاملات بانکي بينالمللي و بهبود تامين مالي خارجي صورت گرفت که نتايج آن در افزايش روابط کارگزاري و تسهيل در عمليات بينالمللي و در نهايت بهبود رتبه اعتباري کشور نمود يافت.
مهمترين جهتگيريها و اقدامات سال 1395
رییس شورای پول و اعتبار با اشاره به سیاست گذاری بانک مرکزی در حوزه اقتصاد کلان تصریح کرد: در حوزه سياستگذاري پولي و با عنايت به تحولات اقتصاد كلان و بويژه كاهش نرخ تورم، بانک مرکزي با آگاهي نسبت به شرايط بازار پول و وجود تنگناي اعتباري در شبکه بانکي، در سال 1395 تعديل نرخهاي سود بانکي را همچون گذشته به عنوان يکي از مهمترين رويکردها پيگيري کرد و در تيرماه آن سال، پيشنهاد کاهش نرخهاي سود بانکي را به شوراي پول و اعتبار ارائه کرد.
وی در ادامه افزود: علاوه بر اين، اقدامات ديگري نيز در جهت ايجاد بستر مناسب کاهش نرخ سود و متناسب کردن آن با اقتضائات کلان اقتصادي به مرحله اجرا گذاشت. نمونهاي از اين اقدامات، استمرار تعميق بازار بينبانکي از طريق مداخله فعالانه در اين بازار بود که در مجموع شرايط بهتري را براي استفاده از ظرفيتهاي بازار بين بانکي جهت تامين مالي کوتاهمدت و مديريت نقدينگي بانکها فراهم ساخت. اين امر سبب شد تا ميانگين نرخ سود معاملات بازار بين بانکي از 24.5 درصد در سال 1394 به 18.6 درصد در سال 1395 کاهش يابد. لازم به ذكر است كه در اوايل سال 1394، نرخ مزبور به محدوده 29.1 درصد قرار داشت.
سیف يکي ديگر از اقداماتي که در سال 1395 آثار بسيار مثبتي را در فرايند انتظامبخشي به بازار پول به همراه داشت، اقدامات و پيگيريهاي مصرانه بانک مرکزي در ساماندهي فعاليت موسسات اعتباري غيرمجاز خواند و گفت: حضور پررنگ و گسترش فعاليت موسسات اعتباري غيرمجاز در طول دهه گذشته، منشأ اختلالات اساسي در سياستگذاريهاي پولي و همچنين بروز آسيبهاي جدي به ثبات نظام اقتصادي کشور شده بود. بانک مرکزي در سال 1395 اقدامات خود را در چارچوب مصوبه شورايعالي امنيت ملي شدت بخشيد و با انحلال موسسات اعتباري و تعاونيهاي اعتباري غيرمجاز مشکلدار و ادغام و واگذاري برخي موسسات مالي غيرمجاز ديگر، گامي دشوار اما اساسي در انتظام بخشي به بازار پول برداشت.
رییس شورای پول و اعتبار در خصوص جهت گیری بانک مرکزی در فرایند ساماندهی موسسات غیرمجاز گفت: رويكرد اصلي بانك مركزي در فرايند ساماندهي موسسات مزبور بر محافظت از منافع سپردهگذاران خُرد ضمن توجه به ملاحظات موجود در زمينه عدم استفاده بيرويه از منابع بانک مرکزي و تحميل ماليات تورمي بر آحاد مختلف جامعه استوار بود. در سايه اقدامات انجام شده و محدود شدن فعاليت موسسات اعتباري غيرمجاز، سهم اين موسسات از بازار پول کشور به طور چشمگيري کاهش يافت و زمينه رفع هميشگي اين معضل فراهم شد.
سیف سياستهاي اعتباري بانک مرکزي در سال 1395 با محوريت تامين سرمايه در گردش واحدهاي توليدي و کمک به تامين مالي بنگاههاي کوچک و متوسط تنظيم برشمرد و گفت: تسهيلات پرداختي شبکه بانکي در سال 1395 به رقم 548 هزار ميليارد تومان بالغ شد که نسبت به رقم مشابه سال 1394 معادل 31.4 درصد افزايش داشت. در عين حال، سهم سرمايه در گردش از تسهيلات پرداختي شبکه بانکي در اين سال به 64 درصد رسيد که به نوبه خود تاثير معنيداري بر بهرهبرداري از ظرفيتهاي خالي، سرعتبخشي به خروج بخش صنعت و معدن از رکود و حفظ اشتغال موثر داشت.
وی افزود: همچنين در راستاي حمايت از واحدهاي توليدي کوچک و متوسط، اين بانک در ابتداي سال 1395 نسبت به تنظيم "دستورالعمل تأمين مالي بنگاههاي کوچک و متوسط" اقدام و آن را به شبکه بانکي ابلاغ کرد که اين امر شرايط مناسبتري را جهت تأمين مالي واحدهاي ياد شده ايجاد کرد؛ به نحوي که از ابتداي اجراي طرح تا پايان سال 1395، نزديک به 17 هزار ميليارد تومان تسهيلات در اختيار 24.2 هزار بنگاه قرار گرفت.

رییس کل بانک مرکزی در ادامه سخنان خود به رویکرد بانک مرکزی در حوزه اعطای تسهیلات خرد پرداخت و گفت: در حوزه تامين مالي خُرد، جهتگيري اصلي بانک مرکزي بر اعطاي تسهيلات قرضالحسنه ازدواج و تقويت تامين مالي بخش مسکن متمركز شد. در همين راستا، در سال 1395 بالغ بر 9 هزار و 800 ميليارد تومان تسهيلات قرضالحسنه ازدواج به بيش از يک ميليون نفر از متقاضيان پرداخت شد که نسبت به سال 1394 به لحاظ تعداد و ارزش به ترتيب 26.6 و 300.8 درصد رشد داشت.
سیف با بیان اینکه با توجه به اهميت و جايگاه بخش مسکن در اقتصاد و نقش آن در بهبود رفاه خانوار، در تدوين سياستهاي اعتباري به تامين مالي اين بخش توجه ويژهاي شد گفت: از جمله اين اقدامات ميتوان به کاهش نرخ سود تسهيلات صندوق پسانداز مسکن يکم (8 درصد در بافتهای فرسوده و 9.5 درصد در ساير مناطق شهری) و افزايش سقف تسهيلات مسکن، تصويب و ابلاغ دستورالعمل تاسيس و فعاليت موسسات پسانداز و تسهيلات مسکن و بازنگري در دستورالعمل اجرايي فعاليت شرکتهاي ليزينگ در بخش مسکن در کنار موافقت با انتشار مبلغ 3 هزار ميليارد ريال اوراق رهني به پشتوانه تسهيلات مسکن بانک مسکن اشاره کرد.
وی افزود: از ديگر سياستهاي اعتباري نظام بانکي در سال 1395 ميتوان به مشارکت فعال در تامين مالي خريد تضميني گندم به ميزان 7 هزار ميليارد تومان اشاره کرد؛ به طوري که در اين سال 45 درصد از کل منابع خريد تضميني گندم توسط نظام بانکي تامين شد.
دستاوردهاي اقتصادي سال 1395
رییس کل بانک مرکزی به تحقق وعده تورم تك رقمي پس از ربع قرن اشاره کرد و گفت: نرخ تورم در استمرار روند کاهشي خود پس از 26 سال تک رقمي شد و به 9 درصد در پايان سال 1395 رسيد. علاوه بر اين، نرخ تورم شاخص بهاي توليدکننده در پايان سال 1395 به 5 درصد رسيد. بنابراين، حصول به نرخ تورم تکرقمي، به عنوان يکي از وعدههاي اصلي دولت يازدهم در سال 1395 محقق شد.
سیف تحقق رشد اقتصادي دو رقمي كشور را مورد اشاره قرار داد و گفت: در کنار تحقق تورم تک رقمي، رشد اقتصادي کشور در سال 1395 به رقم قابل ملاحظه 12.5 درصد افزايش يافت. در اين ميان، گروه نفت بالاترين نرخ رشد ارزش افزوده 61.6 درصد و همچنين بيشترين سهم 9.8 واحد درصد را در رشد اقتصادي سال 1395 به خود اختصاص داد.
رییس کل بانک مرکزی نکته حائز اهميت در زمينه رشد اقتصادی را رشد ارزش افزوده تمامي گروههاي اصلي اقتصاد به صورت مثبت خواند و گفت: رشد توليد ناخالص داخلي بدون نفت از 3.1- درصد در سال 1394 به 3.3 درصد در سال 1395 افزايش يافت. بيشک حمايتهاي نظام بانکي در کمک به تامين مالي توليد و مساعدتهاي انجام شده در خصوص تامين سرمايه در گردش واحدهاي توليدي، تامين مالي بنگاههاي کوچک و متوسط، کمک به تامين مالي خريد محصولات کشاورزي و ساير مساعدتها نقش موثري در حصول به اين مهم داشته است. اگرچه سهم اصلي رشد اقتصادي سال 1395 به بخش نفت مربوط بوده است, ليكن رشد غيرنفتي اقتصاد نيز در مسيري صعودي از 1.8- درصد در فصل اول سال 1395 به رقم 5.6 درصد در فصل چهارم اين سال افزايش پيدا كرد.
استمرار ثبات در بازار ارز
سیف با اشاره به سیاست های ثبات آفرین بانک مرکزی در حوزه ارز خاطرنشان کرد: در نتيجه جهتگيريها و اقدامات انجام شده توسط بانك مركزي در سال 1395 و همچنين تحولات مثبت متغيرهاي بنيادين بازار ارز، نرخ ارز از ثبات بسيار مناسبی در طول سال برخوردار بود. در شرايطي که کشورهاي صادرکننده نفت به دليل تداوم سطوح پايين قيمت نفت، با مشکلاتي در زمينه مديريت بازار ارز مواجه بودند و ارزش پول ملي بسياري از اين کشورها کاهش يافت، ارزش ريال در مقابل ارزهاي خارجي از ثبات بسيار مناسبي برخوردار بود؛ به طوري که در بازار آزاد در طول سال 95 متوسط نرخ دلار آمريکا و يورو به ترتيب 5.6 و 5.7 درصد افزايش داشت.
تقويت انضباط پولي
رییس شورای پول و اعتبار با بیان اینکه يکي ديگر از دستاوردهاي بانک مرکزي در سال 1395 کنترل نسبي کلهاي پولي بود افزود: رشد نقدينگي در سال 1395 به23.2 درصد رسيد که در مقايسه با رشد سال 1394 (30 درصد)، 6.8 واحد درصد کاهش نشان ميدهد. البته رشد پايه پولي در سايه افزايش بدهي بانكها به بانك مركزي - كه عمدتاً متاثر از تنگناي اعتباري موجود در شبکه بانکي و مساعدت بانکها به توليد در قالب حمايت از بنگاههاي کوچک و متوسط، مشارکت فعال در طرح خريد تضميني گندم و تکاليف دولت به شبکه بانکي بود- تغيير چنداني در مقايسه با رشد آن در سال 1394 نداشت.
وی افزود: رشد پايه پولي در 1395 معادل17.3درصد بود که نسبت به رشد سال قبل معادل 16.9 درصد، معادل 0.4 واحد درصد افزايش داشت. همچنين ضريب فزاينده نقدينگي نيز با 5.1 درصد رشد از 6.633 در سال 1394 به رقم 6.970 در پايان سال 1395 رسيد.
مروري اجمالي برتحولات اقتصادي سال 1396
سیف در بخش دیگری از سخنان خود با مروری بر تحولات اقتصادی سال 1396 گفت: رويکرد بانک مرکزي در سال 1396 نيز عمدتاً بر استمرار کنترل نرخ تورم در سطوح تکرقمي، ساماندهي کامل موسسات اعتباري غيرمجاز، تقويت تأمين مالي توليد و کمک به ايجاد اشتغال استوار بوده است.
رییس کل بانک مرکزی با اشاره به اینکه متعاقب موفقيت نظام بانکي در اجراي طرح حمايت از تامين مالي بنگاههاي کوچک و متوسط، بانک مرکزي در سال جاري نيز اجراي اين طرح را تداوم بخشيد تصریح کرد: حجم تسهيلات پرداختي شبکه بانکي در چارچوب اين طرح از ابتداي سال جاري تا پايان بهمنماه نزديک به 14 هزار ميليارد تومان رسيده که به 19.4هزار بنگاه کوچک و متوسط اعطا شده است. همچنين همگام با سياستهاي حمايتي دولت محترم در توسعه اشتغال پايدار، بانک مرکزي ضمن تنظيم و ابلاغ دستورالعملهاي اين طرح به شبکه بانکي، مشارکت فعال در اجراي برنامه اشتغال فراگير (موضوع تبصره 18 قانون بودجه 1396) داشته که با جديت در سال 1397 نيز ادامه خواهد يافت.
وی افزود: با اجراي طرح ضربتي اعطاي تسهيلات قرضالحسنه ازدواج با همکاري 11 بانک در سال 1396، در مجموع تا نهم اسفندماه سال جاري معادل 12 هزار ميليارد تومان تسهيلات قرضالحسنه ازدواج به حدود 1.14 ميليون نفر از متقاضيان پرداخت شده که اين حجم از تسهيلات نسبت به رقم سال 1395، 20.1 درصد رشد نشان ميدهد.
سیف در خصوص تامین مالی فعالیت های اقتصادی گفت: در حوزه تأمين مالي فعاليتهاي اقتصادي نيز کل تسهيلات پرداخت شده شبکه بانکي به بخشهاي مختلف اقتصادي طي دهماهه سال 1396 معادل 462 هزار ميليارد تومان بوده است که نسبت به رقم دوره مشابه سال قبل به ميزان 8 درصد افزايش نشان ميدهد.
رییس کل بانک مرکزی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع دستاوردهای برجام برای نظام بانکی پرداخت و گفت: در پي توافقات هستهاي، در حوزههاي مختلف بينالمللي نظير گسترش روابط کارگزاري و امضاي قرارداد با کشورهاي خارجي نتايج مثبتي حاصل شده است.
وی گسترش روابط کارگزاري با بانکهاي کشورهاي اروپايي نظير هلند، ايتاليا، بلژيک واتريش و آسيايي مانند چين و کرهجنوبي و مذاکره با بانکهاي کشورهاي عمان و قطر با هدف توسعه روابط بانکی و تجاری از جمله دستاوردهای برجام برای نظام بانکی خواند و در ادامه این دستاوردها تاکید کرد: امضای قرارداد خطوط اعتباري تأمين مالي خارجي کوتاهمدت، ميانمدت و بلندمدت در مجموع 55.3 ميليارد دلار با بانکهاي کشورهاي اروپايي و ساير کشورهاي بزرگ آسيايي و انجام مذاکرات لازم و تنظيم پيشنويس قراردادهاي کوتاهمدت بانک تجارتي ايران و اروپا (EIH) با 9 بانک ايراني و تعدادي از شعب خارجي بانکهاي ايراني با هدف تجهيز منابع مالي کوتاهمدت، از دیگر دستاوردهای برجام در حوزه بانکی است.
وی افزود: يکي از مهمترين محورهاي طرح اصلاح نظام بانکي، کاهش فشار نقدينگي از طريق مشارکت فعال بانک مرکزي در بازار بين بانکي ريالي بوده است. در همين ارتباط تبديل اضافهبرداشت بانکها به خطوط اعتباري با نرخهاي مناسب، سپردهگذاري در بازار بين بانكي و تمديد سپردههاي قبلي، زمينه کاهش فشار نقدينگي بر بانک ها را فراهم کرد؛ به طوري که به تبع آن، نرخ سود در بازار بينبانکي از 19.2 درصد در اسفند 1395 به 18.1 درصد درهفته منتهي به سوم اسفندماه سال 1396 کاهش يافت.
عالی ترین مقام نهاد سیاستگذار پولی با بیان اینکه يکي از اقدامات متمايز انجام شده در اين سال، موضوع تکميل ساماندهي و تعيين تکليف موسسات غيرمجاز بوده است تصریح کرد: در حال حاضر موسسه غيرمجاز فعالي در بازار پول کشور وجود نداشته و تاکنون بخش اعظمي از سپردههاي سپردهگذاران در اين موسسات نيز تعيين تکليف شده است.
رییس کل بانک مرکزی به پدیده تنگنای اعتباری شبکه بانکی اشاره کرد و گفت: با توجه به وجود پديده تنگناي اعتباري در شبكه بانکی كه پيامد آن را ميتوان در چسبندگي نرخ سود مشاهده كرد، بانک مرکزي با هدف رفع معضلات در هم تنيده شبكه بانكي، مجموعه اقدامات هماهنگ، جامع و سازگاري را با هدف رفع مشكلات پيشگفته به مرحله اجرا گذاشت.
وی افزود: از جمله اين اقدامات ميتوان به توقف کامل فعاليت موسسات مالي غيرمجاز، مديريت بدهي بانکها به بانک مرکزي، مداخله فعال در بازار بين بانکي ريالي، ايجاد هماهنگيهاي لازم با وزارت محترم امور اقتصادي و دارايي براي انتقال معاملات ثانويه اوراق دولتي سخاب به بازار سرمايه، تعديل سهم گواهي سپرده و سپردههاي بانکي از مجموع دارايي صندوقهاي سرمايهگذاري با درآمد ثابت و دستيابي به توافق و تعامل سازنده با خودروسازان با پيگيری و حمايت وزير محترم صنعت، معدن و تجارت اشاره كرد.
سیف به اقدامات بانک مرکزی در خصوص کاهش هزینه تمام شده تجهیز منابع مالی اشاره کرد و گفت: با توجه با فراهم شدن شرايط و زمينههاي لازم براي كاهش نرخ سود بانكي كه متعاقب اجراي مجموعهاي از اقدامات هماهنگ و سازگار پيشگفته حاصل شد، در شهريور ماه سال جاري و با هدف انتظامبخشي به بازار پول، كاهش هزينه تجهيز منابع بانك ها و به تبع آن کاهش هزينههاي تامين مالي اقتصاد، بخشنامه هشتبندي نرخ سود بانکي با تاکيد مجدد بر نرخهاي مصوب شوراي پول و اعتبار (نرخ 10 درصد براي سپردههاي کوتاه مدت عادي و 15 درصد براي سپردههاي سرمايهگذاري بلندمدت) به شبکه بانکي ابلاغ شد.
وی افزود: بخشنامه نقش قابل توجهي در کاهش سيّاليّت سپردههاي بانكي داشت؛ بطوري كه در نتيجه ابلاغ بخشنامه فوقالذكر، سهم سپردههاي کوتاهمدت عادي از كل سپردههاي بخش غيردولتي از 35.9 درصد در پايان مردادماه به 25.3 در پايان دي ماه سال جاري کاهش و سهم سپردههاي بلندمدت از سپردههاي بخش غيردولتي نيز از 34.2 درصد در پايان مرداد 1396 به رقم 48.1 درصد در پايان ديماه سال جاري افزايش يافت.
رییس کل بانک مرکزی با بیان اینکه بررسيهاي ميداني و بازرسي بيش از پنج هزار شعبه بانکي نيز حکايت از عملکرد مناسب بانک ها و موسسات اعتباري در رعايت سقفهاي نرخ سود ابلاغي از سوي بانک مرکزي داشت، به موضوع نوسانات بازار ارز اشاره کرد و گفت: عليرغم اينكه بررسيهاي داخلي و نهادهاي معتبر بينالمللي حكايت از حركت نرخ ارز در مسير سازگار با متغيرهاي بنيادين اقتصادي كشور داشت، طي ماههاي اخير و به دليل فضاي رواني خارجي و تزريق جو انتظاراتي داخلي، بازار ارز با التهاب و حملات سفتهبازانه مواجه شد كه متعاقب اين التهابات، بانک مرکزي با همراهي ساير دستگاه¬ها و شبکه بانکي، مجموعه اقداماتي را در قالب يک بسته سياستي كوتاهمدت اتخاذ کرد.
سیف در ادامه به تشریح بسته ارزی بانک مرکزی پرداخت و گفت: انتشار اوراق گواهي سپرده ريالي با نرخ 20 درصد، گواهي سپرده ريالي مبتني بر ارز يک و دو ساله با نرخ سود به ترتيب 4 و 4.5 درصد و طرح پيش فروش سکه بهار آزادي با قيمت قطعي ششماهه 14 ميليون ريال و يکساله 13 ميليون ريال، اجزاي بسته اخير بانك مركزي بودند كه در اواخر بهمن 1396 ارائه شد. اجراي بسته مزبور واجد آثار معنيداري بر کاهش التهابات بازار ارز بود.
وی افزود: بررسي عملکرد بسته سياستي اخير، مويد استقبال قابل توجه آحاد جامعه از گواهي سپرده ريالي است؛ ليکن عملکرد مربوط به فروش گواهي سپرده ريالي مبتني بر ارز و پيش فروش سکه چندان قابل توجه نبوده که اين امر شاهدي بر عدم وجود ناترازي معنيدار در بازار ارز و همچنين جذاب بودن بازار پول براي سپردهگذاران است که امري معمول در فرايند تجهيز منابع بانکها به شمار ميرود.
سیف با بیان اینکه مرور تحولات اقتصادي کشور حاکي از آن است که عليرغم شرايط و مشکلات موجود در نظام بانکی، شاخصهاي کلان در سال 1396 نيز روند مناسبي را تجربه کرده اند تاکید کرد: طي اين سال دستاوردهاي قابل توجهي نظير پايداري نرخ تورم در سطوح تكرقمي تورم متوسط 9.9 درصد و نقطه به نقطه 9.4 درصد در بهمنماه سال 1396 و حصول به رشد اقتصادي 4.4 درصد در فصل بهار، 4.6 درصد در فصل تابستان و 4.5 درصدي در شش ماهه نخست سال 1396 بدست آمده است.
وی با تاکید بر اینکه از ويژگي هاي مهم رشد اقتصادي در سال جاري، توازن و مثبت بودن رشد ارزش افزوده تمامي بخشهاي اقتصادي است گفت: همين امر نويدبخش رشد بالاتر بخش غيرنفتي اقتصاد در سال 1396 نسبت به سال 1395 است به ويژه در بخش ساختمان و مسکن که در طول چند سال گذشته با شرايط رکودي مواجه بوده است، روند تحولات شاخصهاي بخش مسکن در سال جاري مويد بازگشت شرايط رونق توليد به اين بخش متعاقب سياستها و اقدامات نظام بانکي میباشد؛ به طوري که اثرات بهبود معاملات بازار مسکن و رشد صدور پروانههاي ساختماني که از سال 1395 آغاز شد، در نهايت زمينه رشد ارزشافزوده بخش ساختمان در سه ماهه دوم سال جاري را فرآهم کرد.
وی در پایان گفت: به رغم بروز نوسانات ارزی در ماه های اخیر که البته با ابلاغ و اجرای بسته سیاستی جدید بانک مرکزی تا حد قابل توجهی کنترل شده است، تلاش می شود روند مثبت ایجادشده تا پایان سال جاری و همچنین در سال 97 استمرار یابد.