تعداد معاملات بازار بین بانکی ریالی در 10 ‌ماهه ابتدايی سال 1396 معادل 31.2 هزار فقره و متوسط ارزش روزانه معاملات بازار در همین بازه زمانی به 193 هزار ميليارد ريال افزايش يافته است. همچنین تعداد و متوسط ارزش روزانه کل معاملات انجام شده این بازار نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ترتيب 16.5 و 66.5 درصد افزايش یافته است.

به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، بازار بين‌بانکی ريالي در ايران در تير ماه سال 1387 بر اساس سياست‌های پولی و اعتباري کشور و مطابق با ماده 34 بسته سياستی- نظارتی سيستم بانکی در اين سال، برای انجام معاملات عمده بين بانک‌ها راه‌اندازی شد. هدف از راه‌اندازی و توسعه فعاليت اين بازار، تقويت مديريت نقدينگی بانک‌ها و تسهيل تامين مالی منابع مورد نياز بانک‌ها در کوتاه‌مدت، برقراری انضباط پولی مناسب بانکی و اجرای مؤثرتر سياست های پولی کشور است.

طي سال‌هاي فعاليت، بازار بين بانکي ريالي از استقبال قابل قبول شبکه بانکي برخوردار بوده است. تعداد اعضای فعال در بازار بين بانکی از 10 بانک در سال 1387 به 30 بانک و موسسه اعتباري در ده‌ماهه اول 1396 رسيده است. با افزايش تدريجي عمق بازار، معاملات بازار بين‌بانکي ريالي - که شامل سپرده‌گذاري (سپرده‌پذيري) اعضاي بازار نزد (از) يکديگر است- نيز از رشد قابل توجهي برخوردار بوده است؛ به طوري‌که معاملات بازار با افزايش بيش از 1847 برابري، از 17 فقره در سال 1387 به 31.4 هزار فقره در سال 1395 رسيد. تعداد معاملات بازار بين‌بانکي ريالي در ده‌ماهه ابتدايي سال 1396 نيز معادل 31.2 هزار فقره است.

در نمودار (1) حجم ارزشي روزانه و نرخ سود موزون معاملات بازار بين‌بانکي ريالي از سال تاسيس تا ده‌ماهه ابتدايي 1396 (آخرين آمار موجود) منعکس است. براساس آخرين آمار موجود، متوسط ارزش روزانه معاملات بازار بين‌بانکي ريالي با افزايش قابل توجهي از 15.7 ميليارد ريال در سال 1387 به 107 هزار ميليارد ريال در سال 1395 رسيد. با ادامه اين روند، متوسط ارزش روزانه معاملات بازار در ده‌ماهه ابتدايي سال 1396 به 193 هزار ميليارد ريال افزايش يافته است.

همچنین طبق اطلاعات مندرج در نمودار بالا، نرخ سود موزون بازار بين‌بانکي ريالي از 21.1 درصد در سال 1387 به 14.4 درصد در سال 1389 کاهش يافت و در ادامه به دليل وجود تنگناي اعتباري بانک‌ها، نرخ سود با روندي افزايشي به 27.1 درصد در سال 1393 رسيد. ليکن در سال‌هاي اخير با مداخله موثر بانک مرکزي در بازار بين‌بانکي ريالي، روند نرخ سود بازار با کاهش مواجه شده است. با مديريت فعالانه نقدينگي بازار (سپرده‌گذاري‌هاي صريح و ضمني بانک مرکزي در بازار) و همچنين اقداماتي نظير: کاهش نسبت سپرده قانوني و اعمال سياست‌ تبديل اضافه‌برداشت برخي از بانک‌ها و موسسات اعتباري به خطوط اعتباري و قرارداد سپرده‌گذاري در بازار، نرخ سود بازار بين‌بانکي ريالي با روندي کاهشي مواجه شده و از 27.1 درصد در سال 1393 به 18.6 درصد در سال 1395 کاهش يافته و در ادامه به 18.8 درصد در ده‌ماهه ابتدايي سال 1396 رسيده است. 
 

خلاصه عملکرد بازار بين‌بانکي ريالي کشور در ده‌ ماهه اول سال 1396 در مقايسه با مدت مشابه سال قبل، در جدول (1) آورده شده است. در اين دوره، تعداد و متوسط ارزش روزانه کل معاملات انجام شده بازار به ترتيب با 16.5 و 66.5 درصد افزايش نسبت به مدت مشابه سال گذشته به رقم 31222 فقره با متوسط ارزش روزانه 193 هزار ميليارد ريال رسيده است. بررسي معاملات بازار در ده‌ماهه آغازين سال 1396 به تفکيک سررسيد معاملات بيانگر آن است که 98.3 درصد از ارزش معاملات مربوط به معاملات يک‌شبه است که با فلسفه تأمين مالي کوتاه‌مدت بازار بين‌بانکي سازگار است. نرخ سود موزون بازار بين‌بانکي ريالي در ده‌ماهه ابتدايي سال 1396 معادل 18.8 درصد است که با تداوم سياست‌هاي تسهيل اعتباري، اين نرخ به 18.1 درصد در دي‌ماه سال جاري کاهش يافته است.

تحليل نرخ سود موزون ماهانه بازار بين‌بانکي ريالي در مقاطع ماهانه (مطابق با نمودار شماره2)، بيانگر آن است که روند افزايشي نرخ سود موزون - که (به‌خصوص) از ماه‌هاي پاياني سال گذشته آغاز شده بود- از مردادماه معکوس شده و با روند نزولي اين نرخ به 18.1 درصد در دي‌ماه سال جاري رسيده است. مضاف‌براين‌که کمترين پراکندگي نرخ‌هاي سود در ده‌ماهه نخست سال جاري مربوط به پنج ماه منتهي به دي است.
 

بانک مرکزي به عنوان تنظيم‌کننده بازار، کليه امور مربوط به برنامه‌ريزي، سازماندهي، هماهنگي، تدوين مقررات، نظارت، کنترل و تسويه معاملات را برعهده داشته و جهت اعمال سياست‌هاي پولي در بازار شرکت مي‌ کند. همچنين، حمايت از نرخ سودي مشخص توسط بانک مرکزي از طريق مداخله در بازار، بر حسب شرايط بازار و مقتضيات سياست پولي و اعتباري صورت مي‌ گیرد.
در مجموع، تعميق تدريجي و گسترش ابعاد بازار بين‌بانکي ريالي در کنار حضور موثر بانک مرکزي و مديريت فعالانه نرخ سود بازار (به‌خصوص در سال‌هاي اخير)، اهميت نقش بازار بين‌بانکي ريالي در تامين مالي کوتاه‌مدت بانک‌ها را دوچندان نموده است.