حساب جريان وجوه چهارچوبي آماري است كه انواع مبادلات انجام شده با استفاده از ابزارهاي مالي را، اعم از مبادلاتي كه به نحوي قرينه مبادلات كالايي بخش واقعي محسوب ميشوند و يا مبادلاتي كه صرفاً جنبه مبادله ابزارهاي مالي داشته و نتيجه يك مبادله غيرمالي نميباشد را بين بخشهاي نهادي و يا اقتصاد ملي با دنياي خارج، به تفصيليترين شكل ممكن منعكس مينمايد. این حساب را میتوان جزء جدایی ناپذیر نظام حسابهای ملی محسوب نمود. در حسابهای بخش واقعی، نقش بخشهای اقتصادی در تشکیل پس انداز ملی مشخص میشود و در حساب جریان وجوه، چگونگی تخصیص پس اندازهای هریک از بخش ها در سرمایه گذاری های غیرمالی و مالی تعیین میگردد.
در نظام حسابهای ملی 1993 و 2008، ارتباط سیستماتیک حساب جریان وجوه با بخش واقعی برقرار شد و در نتیجه این حساب در چهارچوب مرکزی جای گرفت. از نظر تطبیقی می توان دو حساب سرمایه و مالی در نظام حسابهای ملی را معادل حساب جریان وجوه محسوب نمود. حساب سرمایه، ارزش داراييهاي غيرمالي تحصيل شده واحدهاي مقيم (اعم از مبادله شده يا به حساب خود) و نيز تغيير در ارزش ويژه حاصل از پسانداز و انتقالات سرمایه ای را ثبت مي كند. تفاوت بین این اقلام، قلم ترازکننده حساب سرمایه محسوب می شود که میزان منابع باقیمانده برای مقاصد وام دهی یا منابعی که نیاز به وام گیری دارند را نشان میدهد. از طرفی حساب مالی آخرین حساب در توالی حسابها است كه تراکنش دارائیهای مالی و بدهیها را بین واحدهای نهادی ثبت می نماید. حساب مالی قلم ترازکننده ای ندارد که به حساب بعدی منتقل شود. این حساب فقط توضیح میدهد که خالص وام دهی یا خالص وام گیری چگونه به وسیله تغییر دارائیها و بدهی های مالی تحت تاثیر قرار می گیرد. حاصل جمع این تغییرات از نظر ميزان، ولی در سمت مقابل حساب، به طور مفهومی با قلم تراز کننده حساب سرمایه برابر است.
به طور مشخص با استفاده از حساب جريان وجوه ميتوان روشن ساخت كه واحدهاي نهادي داراي كسري در طول دوره مالي مورد بررسي، وجوه مورد نيازشان را از كدام واحد نهادي و با استفاده از كدام ابزار تامين مالي كردهاند. از طرف ديگر بخشهاي نهادي داراي مازاد مالي، چه روشهايي را به منظور سرمايه گذاري مالي برگزيدهاند و در نتيجه كداميك از بخشهاي نهادي در نهايت از اين منابع برخوردار شدهاند.
به کمک حساب جریان وجوه می توان درک روشن از ساختار مالکيتي انواع داراييها و بدهيها و تحولات آنها را در طي زمان به دست آورد و تحولات آنها را در طول زمان مورد بررسی قرار داد. همچنین، تنوع ابزارهاي مورد استفاده و سهمي که از انواع مبادلات مالي به خود اختصاص دادهاند، نقش انواع موسسات مالي در تجهيز و تامين منابع مورد نياز واحدهاي اقتصادي، اطلاعات ارزشمندي هستند که ميتوانند تصوير روشني ازساختار مالي اقتصاد و تعاملات بين واحدهاي مختلف نهادي را در دسترس قرار دهند.
حساب جريان وجوه بهعلت ارائه اطلاعات تفصيلي مبادلات مالي و پوشش گسترده بخشهاي نهادي فعال و ابزارهاي مالي مورد استفاده در اقتصاد، بهعنوان يك مرجع اطلاعاتي پايه در تحقيقات تجربي و تجزيه و تحليل آثار سياستهاي پولي و مالي بر ساير متغيرهاي اقتصادي مورد استفاده قرار ميگيرد. با توجه به ثبت انواع مبادلات مالي در حساب جريان وجوه، اين حساب مجاري مختلفي كه سياستهاي كلان از طريق آنها تحقق مييابد را نشان ميدهد. در نگاهي كلي ميتوان گفت كه به دليل ارتباط نظاممند حساب جريان وجوه با ساير حسابهاي كلان اقتصاد، هر گونه تغيير در يكي از متغيرهاي كلان اثرات قابل مشاهدهاي بر جريان منابع مالي در هر يك از بخشهاي نهادي اقتصاد بر جاي خواهد گذاشت. با توجه به نكات مورد اشاره ميتوان گفت كه درك عميقتر از شكلگيري و تعاملات پديدههاي مالي و غيرمالي در اقتصاد و بهعبارت ديگر فهم بهتر از عملكرد كل اقتصاد ره آورد مهم جداول جريان وجوه ميباشد.
در ایران، برای نخستين بار در سال 1353 تهيه و تدوین حساب جريان وجوه در بانک مرکزي، بر اساس دستورالعمل پيشنهادي سازمان ملل متحد (1968) مورد توجه قرار گرفت و از آن زمان حساب جریان وجوه ایران در دورههای زمانی مختلف تهیه و تدوین و منتشر شده است. در حال حاضر، جداول جریان وجوه ایران دوره زمانی (1400-1351) را تحت پوشش قرار میدهد.
تاريخچه انتشار جداول جريان وجوه در ايران به اولين کتاب سريهاي زماني حسابهاي ملي ايران برای دوره زمانی (1356-1351) در سال1360 برميگردد. پس از آن، حساب جریان وجوه در سالهای 1373 و 1383 برای دوره های زمانی (1364-1353) و (1376-1351) منتشر گردید. سري زماني جداول جريان وجوه که دوره زماني (1386-1377) را در بر ميگرفت، در سال 1388 منتشر گرديد که در تهيه اين جداول از آمار حسابهای ملی و حساب سرمايه مبتني بر ارقام به قيمت های جاری و بر مبنای سال پايه 1376 استفاده شده بود.
جداول جريان وجوه ايران طي دوره زماني (1393-1376) که در تهيه آن از حساب سرمايه مبتني بر ارقام به قيمتهاي جاري و بر مبنای سال پايه 1383 استفاده شده بود، در سال 1397 ارائه و بر روي پايگاه اطلاعرساني بانک مرکزي قرار گرفت.
آخرين گزارش حساب جريان وجوه نيز جداول جريان وجوه ايران را طي دوره زماني (1400-1390) در بر مي گيرد، که اطلاعات آن بر مبناي آخرين مفاهیم نسخه استاندارد نظام حسابهاي ملي 2008 توسعه، بهروزرساني و تکميل گرديده و در تهيه آن از حساب سرمايه مبتني بر ارقام به قيمتهاي جاري و بر اساس سال پايه 1395 استفاده شده است.